ذکر حمایلی و هیکلی

فائدة در بیان طرق ذکر خفی که قلبی نیز گویند در کلمهٔ توحید

 

بدانکه از مشایخ طریقت در این خصوص چند نوع منقول است:
اول ، آنست که ذاکر از ناف تا حلق خود را قطرِ دایره‌ای فرض کند که دو پهلوی ذاکر از طرفین ، قوسین آن دایره باشد. و قصد کلمهٔ طبیبهٔ لا اله الا الله کند به این نحو که از ناف شروع کرده ، لا اله را بر قوس طرفین که تعلق به نفس او دارد منطبق گرداند ، تا نفیِ آن به قطع تعلق ذاکر از مشتهیات و مألوفات نفس راجع شود. و الا الله را از ابتدای حلق فرود آورده بر قوس یسار منطبق سازد‌. و باید نَفَس را حَبس کند به قدر وسع و به قوت ادا کند چنانکه دل متأثّر شود. منظور اثبات وحدانیت و انحصار مطلوبیت در ذات احدیت باشد. این ذکر را بعضی با حرکت سر و بدن قرب به هیئت دایرهٔ محسوسه ادا می‌کنند و بعضی به تصور حرکت اکتفا می‌کنند و این طریقه مشایخ نقشبندیه است. و این ذکر را حمایلی و هیکلی گویند.

 

ملا احمد نراقی
خزائن ، صفحه ۳۳۳