حفظ مراتب صورت

هو

 

بادیه پیمای بیابان حقیقت و راهرو صراط المستقیم طریقت آنکس است که هرچه اسرار معنوی بر او منکشف تر شود حفظ مراتب صورت بیشتر کند و حقایق را مستورتر دارد.

 

حاج میرزا حسن صفی علیشاه

رساله اسرارالمعارف بند ۶۵

خدمت پیر

هو

 

در این کار [تصوف] خدمت پیر را مقدم دار و بعد قدم در راه گذار. بدون ارادت پیر راه و مرشد آگاه ، دم از تصوف نتوان زد و قدم در سلوک طریقت نتوان گذاشت. صوفی خودسَر تصوفش وَهمی است و عملش بنافهمی. چون راه نمیداند هنوز قدم برنداشته از راه بماند.

 

"الرَفیقُ ثُمَّ الطَّریقُ"

 

تصوف ظاهرش خدمت پیر است در هر حال و باطنش اطاعت عقل است به تمام صفات کمال. دل به خدمت پیر احیا شود و وجود به پیروی عقل مصفی. عقل به ظاهر پیر جسمانیست و پیر به معنی همان عقل مجرد نورانی.

 

حاج میرزا حسن صفی علیشاه طاب ثراه

عرفان الحق صفحه ۱۹

 

بحر تصوف در بیان حاج میرزا حسن صفی علیشاه

هو

 

بعضی ادعای قطبیت به نوشته و کاغذ کنند و از خلاف شخص معروف یا غیر معروفی لاف انا و لا غیر زنند و بعضی دیگر به عنوان تسخیر و اکسیر و احضار ارواح و طلسم و علم حروف و جفر و استخراج عزائم و اذکار.. اظهار کمال کنند بعضی دیگر بخواندن اوراق و رسایل سابقین از قبیل مثنوی و فصوص بدون اینکه علم تصوف را از اهلش آموزند دم از درویشی زنند و عارف وقت خود را شناخته یا نشناخته نفی کنند. بعضی دیگر مجهولاتی در ذکر حال معاصرین خود به هم بافند و در هر مجلس نقل کنند که در فلان وقت با فلان و فلان در فلان مجلس جمع بودیم و چنین و چنان گذشت.. بعضی دیگر عارف خواب بینند همیشه پیغمبر و امام و اصحاب و مشایخ بزرگ را خواب می بینند و آن ها هم به اقسامند گاهی خبر از پیش آمد حال مردم می دهند که چنین و چنان خواهد شد اگر شد کرامتی است و اگر نشد بازخواستی نیست. و اذکار و ختوم می آموزند [و می گویند] که به جهت مهمات این اذکار به من تلقین ‌شده که به مردم برسانم و از این قبیل بسیارند که ذکر تمام آن ها ثمری ندارد. "مردم بی خبر گمان می کنند فقر و تصوف همین ها است غافل از اینکه این گوهر در میان صدفیست در قبهٔ بحر محیط که عمقش به اندازهٔ عمر آدمیست ، تحصیلش موقوف به موهبت است با این افسانه ها به دست نیاید."

 

حاج میرزا حسن صفی علیشاه طاب ثراه

رساله اسرارالمعارف

 

 

داخل شدن اهل معرفت به خلع بدن در ملکوت

هو

 

از یکی از مجذوبین اهل الله استماع شد که در کشف خود دیدم که بالای سر ما طبقه از خلایق می باشند به صورت ما می آیند و می روند و تکلم می کنند و بالای سر آنها طبقهٔ دیگر از خلق می باشند به صورت ما می آیند و می روند و تکلم می کنند و بالای سر آنها طبقهٔ دیگر از خلق می باشند مثل آنها و همچنین طبقات عدیده بسیار به نظر می آمد تا فلک و هیچ طبقه از طبقهٔ دیگر خبر ندارند و این عوالم تمامی از ملکوتند و با معتقد اهل معرفت مطابق است. داخل شدن اهل معرفت در این عالم [ملکوت] به ارواح و نفوس ایشان است نه به اجسام یعنی به خلع بدن داخل می شوند در این عالم و می گویند در این عالم مداین و شهر های بسیار است که احصاء نمی شوند، بعضی از آن ها مسمی است به مداین نور که داخل نمی شود در آن ها مگر هر مصطفی و برگزیده از انبیاء و اوصیاء و اولیای ایشان.

 

میرزا ابوالقاسم راز شیرازی

طباشیر الحکمه صفحه ۲۱۳

 

یادداشت برداری از کتاب عرفان الحق حاج میرزا حسن صفی علیشاه

وجود واحد است و نمود متعدد چون از نمود گذری بر از وجود بری

 

فنای عارف ترک ملاحظه اعتباراتست و درک اشارات

 

عارف چشم از مراتب پوشید ، وجود را در مراتب دید

 

وصول درویش نفی موهومست و اثبات معلوم

 

مراد از وصول کشف حقایق است نه اتحاد و ایصال با ذات خالق

 

عارف از مراتب رست و بر سریر وحدت نشست

 

حجاب وحدت کثرت است. حجاب را بردار وحدت است

 

خلقت ظهور ذات است و ممکنات مرایای صفات

 

صراط المستقیم ما بین یسار و یمین است و خیرالامور همین

 

شریعت نظم مملکت است و نمود شئونات سلطنت

 

شریعت آداب است و در این مقام تار عنکبوتی حساب

 

عارفی که آداب شریعت را گذاشت دلیل است که قربی در درگاه نداشت

 

طریقت ترک آمال است و تصحیح خیال و تبدیل نقص به کمال

 

انسان ملکات جمیله گیرد ، حیوان در صفات رذیله بمیرد

 

آنکه یاد حق ملکاتش شود خودیت از یادش برود

 

منصور از حق خود بی خبر بود حق بزبان او اناالحق فرمود

 

درویش از دو عالم رست و نداند که عالمی هست

 

درویش رازش نهفتنی است و حرفش نگفتنی

 

درویش نه جهانی داند و نه در جهانی ماند

 

مراتب اهل طریقت را بشنو و هرکس را با این علامت یافتی با او بسلامتی برو

 

عارف به چشم وجود نگرد و راه به بینش سپرد، خلاف نبیند، باعتراض ننشیند

 

سالک راه خود را رود و کشته خود را درود

 

سالک با همه همراه است و از همه بر کنار

 

مرتاض بمراد خود نکوشد و بهر زخمی نخروشد. عاشقی شیوه رندان بلاکش باشد

 

فقیر نه شادی دارد نه غم ، نه زیاد گردد و نه کم. هرچه داشت داد ، از برای دزد چیزی ننهاد

 

مرید حق را مراقب است و نفس را مصاحب

 

مرشد اول از خود مرد ثانی مردم را براه خدا برد

 

کامل جمع و فرق را داراست و بر جمع و فرق بی اعتنا

 

صوفی نه قال دارد نه حال نه فراق داند و نه وصال نه صلح جوید نه جنگ نه نقش گیرد نه رنگ نه اندک شود نه افزون نه وضع پذیرد نه قانون

 

قطب مظهر ذات است و زبده ممکنات، لنگر عرش است و داور فرش

 

قلندری اشاره به جمع ولایت است.فافهم

 

صوفی مأخوذ از صفی است و اسرار وجود آدم در صوفی ثابت قدم صافی دم مختفی

 

انسان به صورت عالم صغیر و به معنی عالم کبیر است

 

هرکس بتمام اوصاف آدمیت متصف شد صوفی است

 

صوفی نه با غیر الفت دارد و نه بر خود کلفت

 

صوفی به مثل گوهریست که درستش قیمت دارد و شکسته اش قوت، کاملش گنج و ناقصش دفع رنج

 

صوفی اگر عیب بیند هم روپوش کند و هم فراموش

 

صوفی نه از مدح کسی خرم شود و نه از قدح کسی درهم

 

کمال صوفی فقر بعد از غناست و فنای بعد از بقاء

 

به گفت موجز هر دلی فایز است و از طول کلام هر طبعی عاجز

 

هرچه عارف از نفس بیگانه تر آید بر معرفت ربش بیافزاید

 

قطره به دریا تواند رسید به مدد بحر و دریا تواند شد به فنای در آن و انا البحر تواند گفت بنفی خود و اثبات او، اما نه آنکه بکینونت بحر مدرک تواند شد

 

عارف در بدایت از بینش گذشت و در نهایت از آفرینش

 

عارف هرچه داشت انداخت و دل از هرچه انداخت پرداخت

 

عارف ترین خلق به خدا آن است که بشدت حیران است

 

عارف نه دل دارد که در او چیزی درآید و نه هوش دارد که ادراک چیزی نمیاد

 

معرفت نفس مصباح کشف احوال ملکوت است و مشکوة شهود اسرار جبروت و معراج وصول بسوی لاهوت

 

ذکر وارد به شرط هم واحد شمشیر مرد مجاهد است

 

هستی ما نمود موهوم است و هستی حق ثابت و معلوم

 

علامت ذکر آنست که حسن و قبح خلق را فراموش کند و قلاب علاقه از زمین طبیعت برکند. از خلق بگریزد، با احدی نیامیزد، از حال خود فراغت نجوید، سخن جز بناچاری نگوید

 

اشخاصی که ذکر خفی را بدعت شمرده اند چه کنند که از صورت پی بمعانی نبرده اند

 

علامت صبر اینکه چون با یاران نشیند با آنکه در غمرات بلاست کسی تفاوت در حالش نبیند و صبر قوت مردان است و دلیل قوت ایمان

 

مراد از خداجوئی نه آن است که او را پیدا کنی ، بلکه باید از تو گم گشتگی پیدا شوی

 

سالک را هفت سیر است و در ضمن هر یک اوصاف وجودیه به کمالی رسد و سالک را مقامی شود.

 

به مشرب فقیر خدمت یار را از اغیار پنهان داشتن اخلاص مبتدیست

 

حق اخلاص آنست که محب صادق غیر از محبوب خود چیزی در نظرش نماند

 

ارباب خلوص خدمت را به جائی رسانند که اخلاص را هم ندانند

 

صادق از هر طرف برود راه است، و کاذب از هر راهی برود گمراه است و در قدمش هزار چاه.

 

کسی که راهی سپرد و به مقصود خود پی نبرد سلوکش به صداقت نبوده و آن طریق را به دروغ پیموده

 

صدق احوال آنست که نخواهد کسی بر عملش مطلع شود

 

چون یک قدم از صراط حقیقت منحرف شوی تمام عالم تو را کج نماید و در نظر معوج نماید

 

اشیاء را به مشاهده حق نگر نه به مشاهده خود

 

حسن خلق تعدیل نفس است در هر صفت و حفظ حدود در هر جهت

 

زهد آنست که درویش هرچه ندارد حق خود نداند و آنرا نخواهد و هرچه حق اوست بداند می رسد

 

عارف عظمت و جلال کبریا را به چشم بصیرت بنگرد و خود را حقیرتر از هر موجودی پندارد

 

به ندرت کسی از حقیقت کار آگاه آن هم که آگاه گشت از آگاهی خود گذشت. یعنی مهر بر لب زده خون می خورد و خاموش است

 

هرکه چشم از عیب خلق برداشت در این راه قدم به ادب تواند گذاشت

 

ملحدان قبایح بینند و موحدان محاسن وجود را واضح

 

عیب جو فالج است و از صراط توحید خارج

 

علم نور حضور است نه ظلمات سطور. به اشراق حاصل شود نه به خواندن اوراق، اصولش موهبت است و حصولش به خدمت.

 

تقوی شرط مرد است و پرهیز نشان اهل درد ، و متقی آنست که از حق حیا کند نه از خلق ، و از خرابی دل ترسد نه از بدنامی دلق

 

کسی که عیب نپوشد اهل خرقه نیست و از این هنر عاری است

 

 

بعد از رسول خلافت علی حق است. و از خلق اولین و آخرین و اهل آسمان و زمین احدی شایسته این امر نبوده و نیست ، و الا ترجیح مرجوح بر راجح لازم آید 

 

ولایت را مراتب است اولش دوستی است و کمالش فنای فی الله

 

بعضی بر نفس خود متصرفند و بعضی بر نفوس معینی، و بعضی بر کل نفوس و تمام عالم

 

خاتم اولیاء علی علیه السلام است که مرجع کل است و فوق او مرتبه ای نیست و ولایتی نه. و بدون ولایت او هیچکس به کمالی و ولایتی نتواند رسید

 

شریعت حفظ مراتب ظاهر است از حق تا خلق و طریقت طی مقامات باطن از خلق تا حق

 

ابلیس محبت نداشت که سر به سجده آدم نگذاشت آن فتنه هنوز باقی است و آن مردود هنوز یاغی

 

در راه طریقت قدم جز به توکل نتوان گذاشت و بار تکلیف را جز به قوت توکل نتوان برداشت

 

بیکار منشین با امید رزق مقسوم ، و جان بیجا هم مکن به طلب نعمت معدوم

 

روزی همراه روز است و کسیکه یه قسمت خود راضی است روزش فیروز

 

آنکه یافت در طلب شتافت و آنکه از جهد رو تافت مراد نیافت

 

توکل نفس را از عمل معاف نگذاشتن است و تکیه بر اعمال خود نداشتن

 

رهروی را که قناعت نبود از رفتار لنگ است و پیوسته پایش به سنگ

 

تا به شهرستان رضا نروی از حوادث نفس ایمن نشوی

 

بدان که معنی سلسله فقر غیر از صراط المستقیم ولایت نیست و سلوک در این صراط را بر وجه استقامت یعنی بدون تفریط و افراط قوس صعود گویند و دخول در این صراط موقوف به قبول رضاست و وصول به مقام رضا

 

فناء را سه مرتبه است: عام و خاص و اخص: فنای عالم اختتام عبارات خلقی است در اصول فکرت ، و فنای اخص انهدام عمارات خلقی است در حصول قربت ، و فنای اخص انعدام اشارات ذاتی است در وصول حقیقت

 

در شریعت توبه از گناه است، در طریقت از دلخواه، در حقیقت از ماسوی الله، اول توبه عاملان است. دویم توبه کاملان، سیم توبه واصلان

 

مردان طریقت هرچه پیشتر رسیدند خود را پست تر دیدند و این از علو همت است و ازیاد رُتبت

 

مرشد منصوص را قوه قدسیه و حیات قلبیه باید نه کاغذ ارشادنامه که از جزئیات صورت است

 

طالب صراط آدمیت را لازم است که اول از خوی حیوانات حذر کند و ثانی به قدر قوه در تحصیل رزق حلال باشد و در این باب سعی کند که عمدهٔ مطلب است.

 

درویش را غذا خوردن عزاست و گرسنگی با نفس اماره غزا

 

وجود اضافات ندارد و اضافات نسبت به توست

 

دست افتادگان را لله بگیر تا هرگز نیفتی

 

اگر خواهی پرده ات را ندرند پرده ای را مدر. عیب مردم را بپوش تا عیبت پوشیده ماند

 

وجود محدود به حد معینی نیست بلکه لا حدی هم حد او نیست و موجودات بر حسب قابلیت نسبت به وجود محدودند و در ذایل ظل ممدود ، کیف مدالظل به خصوصیتی در نمود

 

تو که انسانی اگر خصوصیت خود را ندانی که در چه عنوانی از مقصود بمانی

 

هشدار که همت در هرچه مصروف شود همانی

 

قلب جوهری است مجرد نورانی و لطیفه ایست ، ربانی ، مدرک کلیات و جزئیات و واسطهٔ ما بین روح و نفس

 

روح مدرک کلیات محض است و نفس مدرک جزئیات فقط

 

قلب کنایه از عقل تفصیلی است و روح عبارت از عقل بسیط اجمالی

 

آقا محمد هاشم درویش شیرازی و قطب الدین نیریزی

هو

 

جناب رضوان جایگاه قطب فلک معرفت آقائی محمد هاشم شیرازی [که از اقطاب سلسله ذهبیه است] بعد از بیست سال جذبه و سلوک به تعریف اولیاء الهی خدمت جناب علیین آشیان سید قطب محمد نیریزی علیه الرحمه پیر خود که مشرف گردید ایشان را آن حضرت ، امر به خلوت فرمود و چهار اربعین در خلوت به طوری که آداب بزرگان این سلسله علیه است مشغول به ذکر و ریاضات بودند و فرمودند: چون شما صدمه ریاضات بیست سالهٔ سلوک و جذب را کشیده اید ، تا حال اطوار اربعه نفسانیه و اطوار سبعهٔ قلبیه را طی کرده اید و چون طور چهارم قلب که صراط المستقیم ولایت است ، تا سالک خدمت صاحب ولایتی مشرف نشود طی نخواهد نمود ، حال ان شاء الله به اندک زمانی طی خواهید نمود و به طور هفتم که تجلی ذاتی و نور سیاه است خواهید رسید. دل خوش دارید که زمان عسرت و انقباض شما گذشته و حال اول زمان انبساط شما است و به اندک زمانی به کمال خود خواهید فایض شد. آن جناب فرموده بودند: که پس از تحمل چهار اربعین چون عنایت الهیه را شامل حال خود دیدم و به اذن آن حضرت از خلوت خانه بیرون آمدم و در نهایت شوق و ذوق می خواندم:

 

گر می برندت واصلی ور می روی بی حاصلی

رفتن کجا بردن کجا تأیید ربانی است این

 

میرزا ابوالقاسم راز شیرازی ذَهَبی

قوائم الأنوار و طوالع الأسرار صفحه ۷۲۰

فوائد اربعینات ذکری

از فوائد اربعینات از برای سالک اینست که خلع بدن از برای او حاصل خواهد آمد و خود را که راکب است از مرکب بدن خود امتیاز می دهد ، بلکه خلع نفس از برای او دست می دهد و سماوات روحانیت او از ارض جسمانیت و نفسانیتش ممتاز گردد و صور غیبیه و ملائکه مکشوف بصیرت قلبش می گردد و تجلیات سبعهٔ سبع المثانی قلب سالک که مشتمل بر [رنگ های] سبعه است ، جلوه گر گردد و سالک عارف به خود و آیات انفسیهٔ قلبیه خود گردد و از معرفت این آیات انفسیه ، معرفت حق تعالی سبحانه حاصل آید و شخص سالک عارف گردد به معارف پیر عشق و ولی الهی که صورت جزئه ولایت است ، و اگر مستعد باشد ، پس از مشاهدهٔ اطوار سبعهٔ قلبیه به باب ولایت الهیه رسد و صورت مبارک صاحب ولایت کلیه که مظهر کلی ولایت است به نظر شهود قلبش جلوه گر شود ، اعم از صورت حضرت صاحب السلسله العلیه ، علی بن موسی الرضا - علیه السلام - یا صورت مبارکهٔ حضرت حجت الله ، صاحب الامر ، قائم آل محمد - علیهم السلام - یا صورت مبارکهٔ حضرت سلطان الاولین و الآخرین حجت الله فی السموات و الأرض ، رئیس سلاسل اولیاء ، امیرالمؤمنین ، علی مرتضی - علیه الصلوة و السلام - تا عارف شود به این بزرگواران که مظاهر ذات و اعراف و رجال اعراف اند و از معرفت ایشان معرفت الله او را حاصل آید.

 

میرزا ابوالقاسم راز شیرازی ذَهَبی

قوائم الأنوار و طوالع الأسرار صفحه ۷۱۹

ظهور نفس در عالم مکاشفه

هو

 

نفس اماره نشان بخصوصی دارد و آن اینست که در [مکاشفه] به صورت دائره بزرگی از پیش روی تو هویدا می گردد و مانند قیر تاریک است سپس به حالت فناء درآمده چنانچه مانند ابری [تیره] آنرا مشاهده می نمائی پس از آن تغییر شکل داده و مانند هلالی ظاهر می گردد که گویی اتصالی با آن ابر های تیره دارد.

 

فوائح الجمال و فواتح الجلال صفحه ۱۱۸

ابوالجناب شیخ نجم الدین کبری

هانری کربن در مسجد جمکران

هو

 

من به اتفاق هانری کربن دو یا سه بار و البته به احترام حضرت قائم علیه السلام به مسجد جمکران رفتیم. سفر های خوبی هم بود و استفادهٔ معنوی فراوانی برای من داشت. مکان بسیار پر فیضی بود ، به خصوص اینکه هیچ کس حضور نداشت ، جای هیچگونه تظاهری نیز نبود. ولی حضور کربن در فضای جمکران همراه با تغییر حالت بسیار عمیقی بود که من در هیچ کجای دیگر در چهرهٔ او ندیده بودم. کربن در عالم دیگری فرو رفته بود و داشت خلسه ای خاص را تجربه می کرد. ما ساعت های متمادی را در جمکران گذراندیم تا اینکه وقت رفتن شد و من دست روی شانه ا‌ش گذاشتم و او را از خلسه ای که در آن قرار داشت خارج کردم. ارادت هانری کربن به حضرت قائم علیه السلام واضح بود و کربن حضرت قائم علیه السلام را مرشد معنوی خود می دانست.

 

آفاق حکمت در سپهر سنت (گفتگو حامد زارع با سید حسین نصر) صفحه ۲۱۲

هانری کربن و دیدگاه عرفای شیعه

هو

 

آنچه هانری کربن را مجذوب خود کرد ، دیدگاهی بود که در مذهب تشیع برخی از عرفا بیانش کرده بودند و ناظر بر هدایت مستقیم افراد توسط حضرت حجت علیه السلام است. همانطور که می دانید ، یکی از امکانات مذهب تشیع ارشاد بلاواسطهٔ عرفانی و باطنی توسط حضرت صاحب الزمان علیه السلام برای آن دسته از شیعیانی است که از صفای باطن برخوردارند. البته این کار ساده ای نیست ولی هانری کربن به این آموزهٔ شیعی چنگ زده بود تا شاید بتواند حضرت حجت علیه السلام را به عنوان راهبر خویش به همراه داشته باشد.

 

آفاق حکمت در سپهر سنت (گفتگو حامد زارع با سید حسین نصر) صفحه ۲۱۱

تفسیر تائو ت چینگ و اوپانیشادها توسط علامه طباطبایی

هو

 

مرحوم علامه طباطبائی به فلسفه های شرقی غیر اسلامی هم علاقه مند بودند و دوست داشتند بدانند که فلسفه های هندی و چینی و غیره چه می گویند. وقتی من و آقای دکتر شایگان با یکدیگر متنی را به زبان فارسی برای علامه طباطبائی ترجمه می کردیم ، گاهی در آن جلسات به فلسفه های شرقی هم توجه می شد. مثلا من قسمتی از اوپانیشادها را به فارسی می‌خواندم و علامه تفسیر و تحلیل می کردند. همچنین به اتفاق آقای دکتر شایگان کتاب تائوت چینگ را که متن اصلی دین تائویی است به فارسی ترجمه کردیم و علامه طباطبایی آن را تفسیر کردند. علاقهٔ علامه به فلسفه های غیر اسلامی منحصر به فلسفه های غربی نبود. ایشان علاقه مند بودند که فلسفه های بزرگ دیگری را که در تمدن های شرق وجود داشته بشناسند و اینکه یک گفت و شنود عمیق فلسفی بین سنت فلسفهٔ اسلامی و دیگر سنت های فلسفی شرق صورت بگیرد. 

 

آفاق حکمت در سپهر سنت (گفتگو حامد زارع با سید حسین نصر) صفحه ۲۰۶